İnsan Odaklı Aydınlatmada (İMA) Işığın büyük etkisi :
Birçoğumuzun başına gelmiştir..Yemek yemek için seçecek olduğumuz lokantada genellikle beyaz ışıktan kaçar, sarı veya loş aydınlatmalı daha sıcak ortamı olan yerleri tercih ederiz.
Kasaplarda beyaz ışığın etleri kahverengiye yakın göstermesinden dolayı, tezgahlarda kırmızı ışıkların yakıldığını da görmüşüzdür.
Gün batımını seyrederken büyülenir gibi baktığımız ufuk çizgisinin verdiği huzur ve rahatlık tartışılamaz..
Demek oluyor ki, insanlar ışıktan fiziksel ve ruhsal etkileniyorlar..Teknik insanlar, renk sıcaklığının anlamını bildiklerinden ortamların ve ışık kaynaklarının o an birimini Kelvin olarak söyleyebiliyorlar.
Kelvin (Renk Sıcaklığı) Nedir?
Bir ışık kaynağının renk sıcaklığını tanımlamak için kullanılan birim olarak çoğunlukla Kelvin’i görüyoruz. Ancak ışığın mavi mi, beyaz mı yoksa sarı mı göründüğünü tanımlamak için bir sıcaklık ölçeği nasıl kullanılabilir?
Bunun açıklaması biraz bilimsel olarak karmaşık görünebilir, ancak bunu mümkün olduğunca basit bir şekilde açıklamaya çalışalım.
Fizik dünyasında, “kara cisim” nesnesi, ışık da dahil olmak üzere tüm ışıma enerjisini emen ideal bir teorik nesnedir. Bu nedenle, bir kara cisim, en azından oda sıcaklığında tamamen siyah görünecektir. Teoride, bir kara cismi ısıtırken insan gözünün görebileceği bir ışık yaymaya başlayacaktır. Sıcaklık yükseldiğinde, kara cisimden yayılan ışığın rengi kırmızı ve sarıdan, beyaz ve maviye dönüşür.
Bu nedenle, belirli bir rengin renk sıcaklığı, kara cismin o belirli renge ulaşması için Kelvin cinsinden renk sıcaklığı, bir ışık kaynağının sıcaklığının veya soğukluğunun tanımıdır. Bir metal parçası ısıtıldığında yaydığı ışığın rengi değişir. Bu renk görünüşte kırmızı olarak başlar ve turuncu, sarı, beyaza ve ardından mavi-beyazdan mavinin daha derin renklerine doğru derecelenir. Bu metalin sıcaklığı, Kelvin veya mutlak sıcaklık cinsinden fiziksel bir ölçüdür. LED’ler gibi akkor lambalar dışındaki lambalar bu metal parçasının çıkışını tam olarak taklit etmese de, o ışık kaynağının görünümünü metal parçasının görünümüyle ilgili olarak tanımlamak için ilişkili renk sıcaklığını (Kelvin) kullanırız.
Geleneksel olarak, sarı-kırmızı renkler (ateşin alevleri gibi) sıcak olarak kabul edilir ve mavi-yeşil renkler (bulutlu bir gökyüzünden gelen ışık gibi) soğuk olarak kabul edilir. Kafa karıştırıcı bir şekilde, daha yüksek Kelvin sıcaklıkları (3600–5500 K) soğuk olarak kabul edilirken, daha düşük renk sıcaklıkları (2700–3000 K) sıcak olarak kabul edilir. Soğuk ışık, sıcak ışıktan daha yüksek kontrast ürettiği için görsel görevler için tercih edilir. Sıcak ışık, ten rengine ve giyime daha çok yakıştığı için yaşam alanlarında tercih edilir. Çoğu iç mekan genel ve görev aydınlatma uygulaması için genellikle 2700–3600 K renk sıcaklığı önerilir. Renk Sıcaklığı, lamba ısısının bir göstergesi değildir.
İnsan Merkezli Aydınlatma:
Tüm canlıların sirkadiyen ritim adı verilen bir “iç saati” vardır. (Sirkadiyen ritim; dünyanın kendi ekseni etrafındaki 24 saatlik yolculuğu sonucunda ortaya çıkan canlılar üzerindeki biyokimyasal, fizyolojik ve davranısşal ritimlerin tekrarıdır.)
Kısacası, güneşle birlikte doğup, batarken uyuduğumuz anlamına gelir. Doğru zamanda doğru ışık, uykumuzdan nasıl hissettiğimize ve performansımıza kadar her şeyi etkileyebilir.
İMA , doğal ışığı taklit etmek için yapay ışık kullanarak ışık yoğunluğu ve renk sıcaklığındaki doğal değişiklikleri iç mekanlara getirmenin bir yoludur. İMA, optimize edilmiş çalışma ve yaşam ortamları sağlayarak aydınlatma sistemleri geliştirirken insanı merkeze alır.
Kuşkusuz, ışığın biz insanlar üzerinde büyük etkisi vardır.Gün ışığı bizi uyarır ve ruh halimizi ve aktivite seviyemizi etkiler. İç mekanlarda çok zaman geçirdiğimiz için yapay ışığın özellikleri önem kazanmış oluyor.İMA çözümleri, gün ışığı eksikliğini telafi edebilir ve insanların doğal sirkadiyen ritmine katkıda bulunabilir.
İMA, optimize edilmiş çalışma ve yaşam ortamları sağlayarak aydınlatma sistemleri geliştirirken insanı merkeze alır.
İnsan performansını, refahını artırmak ve uygun bir sirkadiyen ritmi desteklemek için gün ışığının niteliklerini taklit eden Biyolojik Aydınlatma Çözümleri önem kazanmaktadır.
İdeal görsel çalışma koşulları oluşturmak için farklı renklerde ışık üretmek için aydınlatma teknolojisinin kullanıldığı çözümlerdir.Bu ergonomi için gereklidir.
İnsanlar ışıktan sadece görsel düzeyde değil, biyolojik düzeyde de etkilenirler. Bir İMA çözümü kurarken, sirkadiyen ritminizi güçlendirerek bilişsel becerilerinizi ve esenlik duygunuzu geliştirirsiniz. Ayrıca zorlu ortamlarda ideal görsel çalışma koşulları sağlamak için kullanılır.
İMA, vücudunuzdaki hormon dengesini ayarlayarak uyku kalitenizi artırabilir. Bu herkesin faydalanabileceği bir şeydir, ancak özellikle ergenler, vardiyalı çalışanlar, psikiyatri hastaları ve bunama hastaları gibi hassas gruplar için çok önemlidir.
İMA, konsantre olma yeteneğini geliştirerek, uyanıklığı artırarak ve yorgunluğu azaltarak performansı iyileştirebilir ve bu da işte yapılan hataların sayısını azaltabilir.
İMA çözümlerinin kullanıcıları; daha sağlıklı, daha mutlu ve daha enerjik hissettiklerini bildiriyor. Bunun nedeni, insan merkezli aydınlatmanın doğal sirkadiyen ritmi uyarması ve dolayısıyla refahınızı artırmasıdır.
İMA nasıl uygulanır
İnsan Merkezli aydınlatma kurarken, yakından dikkat gerektiren dört parametre vardır: Spektrum, Yoğunluk, Zamanlama ve süre ve dağıtım. Her bina ve çevre, buna göre ele alınması gereken kendine özgü zorluklara sahiptir. İnsan merkezli aydınlatmanın etkisini optimize etmek için çözümün özel ihtiyaçlarınıza göre uyarlanması gerekir.
Işıktaki mavi dalga boylarının biyolojik olarak aktif kısımlar olduğunu biliyoruz. Bu nedenle, sabahları vücudu uyarmak ve yüksek konsantrasyon ve uyanıklık gerektiğinde bir arttıcı olarak mavi spektrumda dalga boylarına sahip soğuk beyaz ışık kaynakları kullanıyoruz. Akşamları sıcak beyaz ışık rahatlamaya ve dinlenmeye yardımcı olabilir.
Araştırmalar bize insan vücudundaki biyolojik süreçleri etkilemek için ne kadar ışığa ihtiyaç olduğunu öğretti. İstenmeyen kamaşma ve enerji tüketimi gibi sorunları da göz önünde bulundurarak bunu başarmak için yeterli ışık sağlayan çözümler seçmemiz gerekiyor.
Sabahları ışık en etkilidir. Biyolojik saatimize günün başladığını ve bedensel fonksiyonların harekete geçmesi gerektiğini söyler. Tersine, akşamları ışığa maruz kalmak melatonin üretiminin (Melatonin: Melatonin, insan vücudunda doğal olarak bulunan ve uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen bir hormondur ) baskılanmasına neden olacak ve uykuya dalmayı zorlaştıracaktır. 24 saatlik döngüye sahip insan merkezli bir aydınlatma çözümü planlarken bu faktörleri dikkate almamız önemlidir.
Basit olarak Kelvin değerlerini şöyle sınıflandırabiliriz.
Sıcak ışık (2700K-3200K) Renk Sıcaklığı
Gün Işığı (4000K-5000K) Renk Sıcaklığı
Soğuk ışık (5500K-6500K) Renk Sıcaklığı
Ortamlarda İMA için ;Sabahın erken saatlerinde, yüksek,orta ışık seviyeleri ve yüksek Kelvin’ler
Gündüz, düşük ışık seviyeleri ve düşük Kelvin’ler,Akşamları ve son derece düşük ışık seviyeleri ve orta Kelvin’ler tercih edilmelidir.
Işığın biyolojik bir etkiye sahip olması için gözlerimizin odadaki parlak alanları olabildiğince etkili bir şekilde algılayabilmesi gerekir. Sirkadiyen ritmimizi etkileyen reseptörler özellikle gözün alt ve nazal kısmında hassas olduğundan, görüş alanının üst kısmındaki yüzeylerin aydınlatılması önerilir. Spektrum, yoğunluk ve dağılıma dayalı biyolojik etkiyi hesaplamak için bir yöntem tasarlamak gereklidir.
İnsan merkezli bir aydınlatma çözümü, ışığın yoğunluğu ve renk sıcaklığı için zaman döngüsünü ayarlamak ve ayarlamak için gelişmiş bir ışık yönetim sistemi gerektirir. Farklı karmaşıklık düzeylerinde ışık yönetim sistemleri sunar ve hem işlevsel hem de kullanıcı dostu bir çözüm oluşturmanıza yardımcı olur.
Her ne kadar ‘herkese uyan tek bir çözüm’ olmasa da, sağlık kurumları, okullar, ofisler ve endüstri gibi farklı ortamlarda kullanım için bazı genel tasarımlar geliştirilebilir.Bu, insan merkezli aydınlatmanın verimli ve uygun maliyetli bir şekilde uygulanmasını sağlar.
İnsan Merkezli Aydınlatma bilinci; Milyonlarca renk üretebilen LED Işık Kaynağı teknolojisinin paralelinde, renk ayar sistemlerine öncülük eden kompanent üreticilerinin farkındalıklarıyla oldukça umut verici bir şekilde gelişmektedir.
Turgay PEKGİRGİN
Elk.Müh.
DELIGHT LED AYDINLATMA SİSTEMLERİ SAN ve TİC LTD.ŞTİ.